Arkiv - nettsaker fra gamle villrein.no

Nasjonal ramme for vindkraft

Kva område skal sparast for framtidig utbygging av vindkraft i Noreg? Dette er eit viktig tema som kjem til å bli drøfta i næraste framtid. Her vil òg villreinområda koma i søkelyset. Ein rapport om villrein og vindkraft utarbeidd av Miljødirektoratet er venta i løpet av februar 2018.

“Nasjonal ramme for vindkraft” er eit prosjekt der Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) våren 2017 på oppdrag av Olje- og energidepartementet (OED) er bedt om å utarbeide eit forslag til nasjonal ramme for vindkraftutbygging på land. Saka handlar om kva for areal som kan ligge best til rette for landbasert vindkraft her i landet. Del 1 av prosjektet handler om metodikk og arbeidsform, inkludert bl. a. «konsekvensutredninger» og skulle vera avslutta i løpet av 2017. Del 1 er noko forsinka, men forventast klart i løpet av kort tid. Del 2 handlar om hovudleveransen med konkrete framlegg for eigna område for vindkraftutbygging på land vist på kart. Del 2 skal leverast departementet innan 31.12.2018. «Arbeidet skal gjøres tilgjengelig for en offentlig høring» står det i oppdragsbrevet frå departementet til NVE.

Villrein og vindkraft
Miljødirektoratet har fått i oppgåve å greie ut korleis denne kartlegginga vil kunne slå ut for ulike dyreartar, landskap, naturtypar og friluftsliv sin del. Her finn me villreinen med eit eige underprosjekt. Det er venta at det vil liggje føre ein rapport om villrein og vindkraft frå Miljødirektoratet i løpet av februar 2018.

Det er elles gjennomført fleire forsknings- og utredningsprosjekt dei seinare åra som har sett på moglege effektar av vindkraft på tamrein. Erfaringane frå desse prosjekta blei oppsummera i ei synteserapport frå Norsk institutt for naturforskning i 2017. Rapporten finn du her.

Dialoggruppe
Fleire aktørar har engasjert seg i denne saka. I august 2017 møttest representantar frå desse aktørane: Norsk Ornitologisk Forening, Norges Jeger og Fiskerforbund, World Wildlife Fund, Den Norske Turistforening, miljøorganisasjonen SABIMA og Norges Naturvernforbund. I tillegg deltok Miljødirektoratet og NVE som hadde invitert til dette dialogmøtet. Organisasjonane som var invitert la vekt på at vekting av interesser vil vera svært sentralt. Og at sluttproduktet i tillegg til eigna område for vindkraftutbygging òg bør vise og forklare også dei områda som er ekskludert frå utbygging. Organisasjonane la òg vekt på at det bør gjennomførast regionale innspelsmøte, som ein del av metodikk og arbeidsform, altså relatert til del 1 av prosjektet.

Frå NVE blei det presisert at deira leveranse til OED skal vera eit fagleg råd, ikkje ein fasit korleis utbygginga skal gå føre seg.

Legg vekt på konfliktdemping
I eit tidlegare innspel frå mange av dei same organisasjonane, frå april 2017, heiter det at ”en nasjonal ramme vil kunne være et viktig konfliktdempende tiltak, som sikrer en demokratisk prosess, hindrer utbygging i de mest sårbare naturområdene, og indikerer hvor det kan være akseptabelt å bygge ut, med tanke på naturmiljø, friluftsområder, eksisterende infrastruktur, nettilknyting og regionale energibehov.”
I same innspelet etterlyser organisasjonane at omgrepet konfliktdemping ikkje ser ut til å vera eit viktig formål med nasjonal ramme, slik det blir uttrykt av OED. Dei meiner med klar referanse til føringar gjort av Stortinget, at OED/NVE må rydde opp i eit misforhold mellom det som Stortinget har skrive og det oppdraget OED gjer.

Frå naturvernhald er det elles uttrykt ei oppriktig bekymring for desse planane, som mange meiner er eit grep for å frigjera enorme utmarksareal for utbygging av vindkraftanlegg.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Forslag til kvalitetsnorm

diverse

Ekspertgruppas anbefalinger til kvalitetsnorm for villrein er klar. Foto: Anders Mossing

En uavhengig ekspertgruppa oppnevnt av Miljødirektoratet har akkurat lagt fram forslag til kvalitetsnorm for villrein. Tidligere er slik norm kun utarbeidet for villaks.

Det var Stortinget som i forbindelse med behandling av naturmangfoldmeldingen i 2016 anmodet regjerning om å utarbeide en kvalitetsnorm for villrein. Slike normer er hjemlet i naturmangfoldloven og setter krav til miljøtilstanden, gjerne i form av minstekrav. De er retningsgivende, men det forventes at det igangsettes tiltak for å bedre miljøtilstanden dersom arten eller naturtypen det gjelder ikke når opp til de fastsatte kravene. Hittil er en slik kvalitetsnorm bare fastsatt for villaks.

Ekspertgruppa anbefaler
Ekspertgruppa har bestått av 13 personer som samlet representerer et bredt kompetanseområde, ledet av Norsk institutt for naturforskning (NINA). De har akkurat overlevert sitt faggrunnlag med forslag til Miljødirektoratet. Ekspertgruppa anbefaler “trafikklys-tankegang, dvs. at alle villreinområder skal vurderes i henhold til ulike parametre og gis fargene grønn (god tilstand), gul (middels tilstand) eller rød (dårlig tilstand). Anbefalingene er at slike vurderinger bør gjennomføres hvert femte år. God og middels tilstand anbefales godkjent, mens dårlig tilstand ikke er godkjent (se figur fra rapporten under).

Relevante forvaltningsmyndigheter skal, i henhold til naturmangfoldloven, identifisere tiltak dersom tilstanden ikke er godkjent. Ekspertgruppa anbefaler tre delnormer (se figur under) for å kunne måle kvaliteten på hvert villreinområde. Disse delnormene skal beskrive sentrale forhold knyttet til villreinens økologi og situasjonen i leveområdene. Den samlede klassifiseringen for området avgjøres av den delnormen som skårer dårligst på den tredelte skalaen, slik det er gjort i villaksnormen.

Grønt, gult eller rødt?
I ekspertgruppas forslag er det listet en rekke måleparametre og metoder for å avgjøre det enkelte villreinområdes “farge”. Blant annet:

Overvåking av slaktevekt hos kalver, kjønns- og alderssammensetning og kalveproduksjon utvides fra dagens seks overvåkingsområder til årlig datainnsamling i alle villreinområder.
Innsamling av genetiske prøver hvert 5. år.
Kartlegging av forekomst av alvorlige meldepliktige sykdommer, som skrantesjuke (CWD)
Årlig overvåking av lavbeitene gjennom satellittdata kombinert med bakkemålinger.
Kartlegge villreinens tilgang til viktige funksjonsområder gjennom året, og i hvilken grad inngrep og menneskelig aktivitet hindrer bruk av slike områder.
Kartlegge endret bruk av historisk viktige trekkpassasjer mellom funksjonsområder.

Last ned hele rapporten her.

Behov for tiltaksplaner
For de områder som blir klassifisert med dårlig tilstand foreslås det at det gjennomføres en analyse av ulike påvirkningsfaktorer for å klarlegge årsakene til dette. Slike analyser vil legge grunnlag for tiltaksplaner for å snu “trenden” og få områdene tilbake i middels eller god tilstand. I henhold til naturmangfoldloven skal slike tiltaksplaner utvikles i samråd med berørte sektormyndigheter.

Hva skjer videre?
Klima- og miljødepartementet har gitt Miljødirektoratet i oppdrag å gi sine vurderinger og tilrådninger til ekspertgruppas forslag, deretter å fremme forslag til forskrift med kommentarer. Målsetningen er at en slik forskrift skal på høring i løpet av sommeren og kunne fastsettes i løpet av høsten 2018.

Les mer: “Foreslår trafikklyssystem for villreinområder” (miljodirektoratet.no).

villrein.no – Anders Mossing

Snarefangst av villrein

diverse

Reinsnare frå Jukkasjärvi socken, Lappland, teikning av A. Wepsäläinen etter G. Ullenius.

I Lappland i Nord-Sverige finst ein tradisjon frå eldre tid med fangst av villrein ved hjelp av snare. Om denne metoden har vore i bruk i Noreg er ukjent.

Snarefangst av rype og hare er velkjent her i landet frå lang tid tilbake, og framleis er snarefangst av rype lovleg i einskilde område. Men tradisjon knytt til snarefangst av rein må me til Sverige for å finne. Og om denne fangstmetoden ikkje har blitt særleg utbreidd, fortel dette oss at det ikkje har mangla på kreative metodar når det gjeld å få tak dette ettertrakta viltet.

På presten og botanikaren Lars Laestadius (1800-1861) si tid, har det gått føre seg snarefangst av villrein i Lappland. I skildringa hans av denne snarefangsten handlar det om rein i skogsområde. Han fortel at samane kunne lage ei form for stengsel ved hjelp av felte tre med opningar her og der, og at ein i opningane sette opp snarer. Der finst eit nordsamisk ord for ei slik felle: àkkis. Fangstmetoden kunne altså vera å sette opp det som blir kalla ein “vildrenshage” i eit område der villreinen held seg eller utnytte eit naturleg stengsel av småskog på same måten. Stengselet kunne strekke over ein lengre avstand, og dyret sprang difor langsmed stengselet til det kom til ein opning, der det kunne gå fast i snara.

Ein annan har òg skildra dette, W. von Wright, i eit tidsskrift frå 1832: “Man söker upp en höjd med tät skog, och på sluttningen av denn höjd, där skogen är som tätast inrättar man ett stängsel av nedfällda träd på längden av själva branten. I dessa stängsel lämnas så öppningar där snarorna sätts ut. På vardera sidan av en sådan öppning sätter man stolpar, om det inte finns växande träd, och i dessa stolpar eller träd sätts så snaran fast så att den hålls i spänd ställning med fyra fästställen. Själva bindingen sker bara med ett grässtrå, som brister så snart djuret rör snaran. För at inte små renar skall springa igenom snaran utan att fastna, sätts två fina trådar i kors över den.”

Det finst til og med tradisjon for at samane kunne montere snarer i geviret til tamme reinsdyr når dei slost med villrein, i håp om at ein slik kunne fange inn ein villrein dersom denne vikla seg inn i snaretråden.

(Opplysingane og teikninga er henta frå boka “Jakt och fångst” (1995) av Rolf Kjellström)

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

God jul til våre lesere

diverse

Belyste rein-/hjortefigurer i Tromsø. Foto: Kjell Bitustøyl

Norsk villreinsenter og Villreinrådet i Norge ønsker med dette alle våre lesere en riktig god jul og et godt nyttår! Vi håper at www.villrein.no har vært til både glede og nytte i 2017, og at dere vil følge oss videre i 2018.

villrein.no – Anders Mossing

Vil lage nytt valdkart

diverse

Villreinnemnda for Setesdalsområdet går i gang med utarbeidelse av nye valdkart. Illustrasjonsfoto: Anders Mossing

Villreinnemnda for Setesdalsområdet går nå i gang med å oppdatere valdkart for Setesdal Austhei og Setesdal Vesthei-Ryfylkeheiene. Målsetningen er å være ferdig i løpet av våren 2019.

Fra både villreinlag og villreinnemnd har det lenge vært et ønske om å få utarbeidet bedre og mer oppdatert kart over godkjente vald i disse to områdene. Slike kart er viktige i mange sammenhenger. Både for å fange opp endringer i tellende areal som følge av at areal er omdisponert til andre formål, og dermed ikke lenger egnede bruksområder for rein. Man vil være bedre i stand til nøyaktig utregning av areal og dermed mer korrekt tildeling av fellingsløyver til det enkelte vald. Det anses å ha en stor praktisk nytte for mange om slike valdkart tilgjengeliggjøres i digital form.

Forskrift om forvaltning av hjortevilt gir klare føringer for et slik arbeid. I villreinnemndas vedtak står det følgende spesifikasjon:

Med hjemmel i Hjorteviltforskriftens §26 vil villreinnemnda be om at alle vald må dokumentere opplysningene som er bakgrunn for valdet. Dette vil man gjøre ved at valdansvarlig må sende inn søknad om endring av vald på vegne av alle rettighetshaverne. Villreinemnda vil ikke trekke tilbake eksisterende godkjenning.
Som yttergrense for tellende areal er biologisk leveområde for villreinen slik det blir lagt fram av Miljødirektoratet (Naturbase).
Areal som er omdisponert til andre formål enn LNF-områder skal ikke godkjennes som tellende villreinareal.
Godkjenning eller avslag av vald er enkeltvedtak og delegeres til nemndas sekretariat. Eventuell klagebehandling skal gjøres av villreinnemnda eller villreinnemndas arbeidutvalg, før saken eventuelt går til Miljødirektoratet.

Det poengteres at et kart over villreinvald ikke er juridiske eiendomsgrenser. Det handler om tellende areal som blir lagt til grunn ved beregning av fellingsløyve, og hvor man kan jakte.

Villreinnemndas møtebok med referat fra saksbehandlingen kan lastes ned her.

Norsk villreinsenter Sør (NVS Sør) har sagt ja til å bistå villreinnemnda i arbeidet. NVS vil hovedsaklig bidra med forberedende kartarbeid og tilgjengeliggjøring av sluttprodukt.

villrein.no – Anders Mossing

Årets felling i Nordfjella

diverse

Utvidet jakt og høy kvote ga god felling i Nordfjella i høst. Illustrasjonsfoto: Anders Mossing

Under årets ordinære jakt i Nordfjella ble det i høst felt 642 dyr. Jaktperioden var forlenget i “begge retninger” pga. situasjonen med skrantesjuke i områdets sone 1.

Villreinutvalgets fellingsstatistikk for Nordfjella er akkurat klar, og viser at jegerne tok ut mer dyr enn i normale år. Nordfjella hadde utvidet jaktperiode i år, f.o.m 10. august t.o.m 31. oktober. I tillegg var jaktkvoten høy. Hele 2050 dyr kunne felles totalt i begge soner. Målsetningen med utvidet jaktperiode og høy kvote var at man ønsket å forebygge spredning av skrantesjuke. En rekke andre tiltak ble også satt i verk, så som forbedret samjakt og muligheter for å benytte helikopter til uttransport av kjøtt.

I sone 1 ble det felt 582 dyr ut av en kvote på 1750, mens det i sone 2 ble felt 60 dyr av en kvote på 300. Dette gir fellingsprosent på henholdsvis 33,2 og 20 %. Det er felt noen dyr i sone 1 med kort fra sone 2. Foreløpig er ikke tallene justert for resultatet av slik samjakt. Villreinutvalget informerer også om at det er felt ca. 30 merkede tamrein fra Filefjell reinlag i sone 1, omtrent likt fordelt på simler og kalver.

Last ned detaljert fellingsresultat her.

Fra 7. november startet de statlige fellingslagene nedskyting av villrein i Nordfjellas sone 1. Per 13.12.17 har de felt 406 dyr. I tillegg har de funnet et dødt dyr, slik at totalt 407 er fraktet ut av mannskapene i sone 1 sålangt.

villrein.no – Anders Mossing

Villreinjakta på Hardangervidda

diverse

Av ein kvote på 6000 dyr blei det på Hardangervidda i år felt 1376 dyr. Foto Kjell Bitustøyl

På det årlege haustmøtet for Hardangervidda, kom det fram at ingen dyr testa positivt for skrantesjuke (CWD). Resultatet av årets jakt var 1376 felte dyr, av desse kom det inn prøver frå 931 vaksne dyr.

Det var hovedsakleg hjerneprøver som blei tatt av desse 931 dyra av i alt ca. 1200 vaksne dyr. Leiar i Hardangervidda villreinutval, Svein Erik Lund, seier at ein er godt nøgd med at så mange prøver kom inn. Jegerane har vore flinke til å følgje oppmodinga om å ta prøver og sende inn. Likevel meiner Lund at det er for få prøver til at ein kan friskmelde Hardangervidda heilt for skrantesjuken.

1376 felte dyr – fordeling
Kvoten var 6000 dyr, derav 2100 fridyr og 3900 simle/ungdyr. På kvart av simle-/ungdyrkorta kunne det i tillegg fellast kalv, slik at reell kvote var 9900 dyr. Fellinga var på totalt 1376 dyr. Analysen av korta viser at 40 % av alle felte dyr var bukkar, 44 prosent var simler/ungdyr og 16 prosent var kalvar. Jaktresultatet og kalveteljinga før jakta (1673 kalv) tilseier ein liten reduksjon av bestandsstorleiken, i fylgje Lund. Stamma skal no vera i underkant av 10 000 dyr. Årets kalveteljing og jaktforløp gjev grunnlag for ein ny gjennomgang av alle bestandstal og teljingar før ein eventuelt tek ei ny vurdering av bestandssituasjonen, skriv Hardangervidda villreinutval på sine nettsider.

Fredingssonene
Villreinutvalet skriv òg at ein no har prøvd ut fredingssonene i fem år, og at det varierer ein heil del korleis desse har fungert, om desse sonene har hatt ein ønska effekt. Den største fredingssona frå fylkesgrensa mot Ullensvang og Eidfjord og vestover ser ut til å ha virka positivt slik at reinen har trekt vestover inn i Hordaland. Her vil det vera naturleg å vurdere ei vidareføring, skriv villreinutvalet. Medan erfaringane frå dei andre fredingssonene er meir usikre, her kan det bli snakk om ei anna utforming, ein vil òg sjå på om nokon fredingssoner berre skal vera delar av jaktperioden eller heile jaktperioden, i fylgje villreinutvalet.

Fellingstal kommune for kommune
Tala for fellingane geografisk ser slik ut (kvote utan kalv i parentes):

Vinje: 362 (1133)
Nore og Uvdal: 75 (1079)
Ullensvang: 150 (771)
Eidfjord: 250 (890)
Tinn: 317 (852)
Ulvik: 26 (245)
Odda: 153 (707)
Hol: 42 (286)
Aurland: 1 (21)
Rollag: 0 (16)

Last ned fullstendig kortanalyse her.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Villreinrådets fagdager i 2018

diverse

Villreinrådets fagdager den 7.-8. juni 2018 er under planlegging, og vi setter stor pris på forslag til tema eller andre innspill rundt dette arrangementet. Styret i Villreinrådet har foreløpig diskutert om fagdagene skal holdes på Geilo. Videre har diverse temaer vært luftet, men ingenting er konkludert så kom gjerne med forslag, slik at vi kan ta det med i diskusjonen i neste styremøte 6. – 7. desember.

Ellers så kan det sies om fagdagene at det har vært god interesse helt siden den første, rene fagdagen ble arrangert i 2014. Da var overordnet tema «forstyrrelser». I 2015 var det klima og klimaendringer som var temaet, i 2016 alt fra forhistorisk tid til fremtiden – og i år tok naturlig nok CWD en betydelig plass.

Oppfordringen er derfor å komme med forslag eller innspill – både til tema, foredrag og foredragsholdere på fagdagen. Forslag kan sendes sekretær for Villreinrådet, Christian Hillmann.

villrein.no – Fred Ivar Aasand

Villreinen var freda over heile landet frå 1902 til 1906, kvifor?

diverse

Illustrasjon: Knud Bergslien «Reinsdyrjakt», olje/lerret, 1868

Det er ikkje berre i våre dagar at det er dramatiske hendingar knytt til villreinstammene i landet vårt. Svingingane har vore dramatiske opp gjennom tidene. I “nyare” tid er det kan hende rundt hundreårsskiftet 1900 at dette toppar seg, då gjekk ein til det drastiske steget å totalfrede villreinen over heile landet i fem år, frå 1902 til og med 1906.

Frå dei eldste tider det har funnest reinsdyr i dette landet har mennesket jakta på reinen. I desse dagar med mykje fokus på dyrevelferd, kan ein sjølvsagt stille spørsmål ved om korleis dyrevelferda har vore teke vare på i tidlegare tider i høve til forvaltinga eller mangel på forvalting av villreinen. Konkret kan ein til dømes dra fram det dramatiske som skjedde rundt 1900, då det var så lite villrein att at styresmaktene innførte totalfreding i heile landet i fem år, frå 1902 til 1906. Korleis kunne dette skje?

Effektive børser
Undersøker ein ulike kjelder for kva som var bakgrunnen for at villreinen blei totalfreda i 1902, er det fleire faktorar som spelar inn. Talet på villreinjegerar hadde auka utover mot slutten av 1800-talet, det blei lettare tilgang til fjellområda, aukande tamreindrift er òg ein faktor som spelar inn. Og vinterjakt var framleis tillete. Men èin faktor blir ofte tillagt den største vekta, innføring av meir effektive våpen, moderne børser – såkalla “bakladningsvåpen” – dei gjorde jakta langt meir effektiv. “Langttrækkende og hurtigskytende rifler, kommunikasionsmidlernes udvikling, flere og flere jagthytters betydning og telefonens utbredelse” – dette er ei formulering som blei brukt av dei som foreslo at villreinen skulle fredast, henta frå boka “Villrein – fjellets nomade” av Kjetil Bevanger og Per Jordhøy (2004). I same boka står å lesa at dette vedtaket kanskje var avgjerande for at villreinen i Noreg ikkje blei utrydda, sjølv om problema med overbeskatning fortsette også etter 1907.

Remington-børsa var den fyrste typen som kom. Frå Hardanger har me denne utsegna frå 1877, trykt opp att i årboka Hardanger 1966: “I slutten af 1860-årene kom Remingtonriflerne i brug, og efter den Tid har Jagten blevet en Masakrering. Det høres saaledese ingenlunde til Skjældenheterne at enkelte Skyttere har nået opp i Sneset, og især har Tallet vært stort om Vinteren, da Jagten pleier at foregaa paa ski. Det forudsees at Renen vil blive helt udryddet.”

Så kom Krag-Jørgensen-børsa, i 1884: “Denne hadde magasin, og monaleg flatare kulebane enn Remingtonen. Hadde reinen vore ille ute før, blei det endå verre no.” Dette skriv Johan Vaa i boka Reinen på Hardangervidda (2012). I eit gamalt avisutklipp om villreinjakt på Hardangervidda frå avisa Nationen, står det å lesa om denne perioden at “Mange har drevet jakten som det rene slakteri. Det er fart stygt fram mot viddas edle storvilt, og stammen var nær sin undergang omkring århundreskiftet, da den endelig blev totalfredet i fem år.”

Frå Valdres har me liknande historier, Knut Hermundstad skriv i Valdres Bygdebok, bind V (1964): “…det som fyrst og fremst knekte villreinen var skyttarane sjølve med dei moderne snøggskytande børsor. Mykje rein vart skadeskoten, så det låg restar av daude dyr over alle fjell dei siste år det var villreinjakt i Valdres.”

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Hjorten frå Møre og Romsdal hadde “atypisk CWD” som er mindre smittsam

diverse

Veterinærinstituttet har funne ut at hjorten frå Møre og Romsdal som nyleg fekk påvist skrantesjuke, hadde ein type CWD som er mindre smittsam, meir lik den typen som er funne på dei tre elgane i Trøndelag.

Seniorforskarane Sylvie Benestad og Petter Hopp ved Veterinærinstituttet har i ein artikkel publisert 3. november forklart forskjellane på dei to typane av skrantesjuke som me så langt har fått påvist her i landet. Hjorten frå Gjemnes i Møre og Romsdal som nyleg fekk påvist skrantesjuke, visar seg å ha ein type CWD som liknar den ein har funne hjå dei to elgane i Selbu og elgen i Lierne.

To typar skrantesjuke

I fylgje Benestad og Hopp kan CWD-typen som er funne på dei sju villreinane i Nordfjella ikkje skiljast frå den smittsame typen som over tiår har spreidd seg i USA og Canada. Denne blir gjerne kalla klassisk CWD. Av 8700 undersøkte elg – 3800 av desse i Trøndelag – og 4500 hjort som er undersøkte så langt i Noreg, er det påvist tre elgar og éin hjort med diagnosen atypisk CWD. Denne typen manglar ein enno mykje kunnskap om, men prøvene viser at denne typen er forskjellig frå CWD som er funne på villrein i Nordfjella.

*Snitt av hjerne fra rein med klassisk CWD til venstre, og snitt av hjerne fra elg med CWD til høyre. Foto Sylvie Benestad/Veterinærinstituttet.*

Det mest karakteristiske er at medan ein hjå villreinane har gjort funn både i hjernen og i lymfeknutane, er det berre i hjernen til elgane og hjorten at ein har påvist CWD. Professor Atle Mysterud ved Institutt for biovitenskap ved Universitetet i Oslo understrekar at påvising i lymfeknutane gjev ein indikasjon på at typen er smittsam, medan den andre atypiske varianten kan være ein sporadisk form av prionsykdom og kan ha oppstått utan ytre påverknad, altså ikkje nødvendigvis at individet har blitt smitta utanfrå.

Rammar ulikt

Dei tre elgane og hjorten var alle dyr over 13 år, medan den yngste av dei smitta villreinane var tre år. Mysterud fortel at atypiske prionsjukdommar førekjem både hjå menneske og husdyr som sau og storfe med ein låg frekvens. Så langt ein kjenner til kan dyr som blir ramma, daude utan at smitten blir overført til andre dyr. Viss atypisk CWD er sporadisk, venter ein at det er tilfeldig fordeling av tilfelle i tid og rom. Det var difor ein blei skeptisk i 2016 med to tilfelle hjå elg i Selbu. No har det med eit nytt tilfelle hjå elg i Lierne og hjort i Gjemnes, blitt langt meir spreiing geografisk. Dette er kva ein kan vente seg viss det er sporadisk sjukdom, men det er framleis for tidleg å konkludere sikkert med så få tilfelle, meiner Mysterud. Er det sporadisk sjukdom, burde ein finne tilfelle tilfeldig i heile landet. Ein føresetnad her er likevel at andre forhold som genetikk og aldersfordeling blant dyra er likt, og dette er ikkje kartlagt.

Mange hjortedyr blir testa

Klassisk prionsjukdom rammar som oftast yngre individ, heilt ned til eitt år. Men sjukdomen er vanlegast hjå dyr som er to år og eldre og smittar mellom dyr gjennom spytt, urin, avføring og etterbyrd. Sjukdomen spreier seg seint, men sikkert, dersom ein ikkje gjer noko for å stoppe utbreiinga, ifylgje Benestad og Hopp. Dei to forskarane understrekar at mange hjortedyr blir testa no. Og så lenge ein berre finn atypisk CWD på elg og hjort, er det enno framleis håp om å kunne ta vare på friske bestandar av villrein og anna hjortevilt, dersom ein lykkast i å reinske ut det ein veit er klassisk, smittsam CWD. Og håpet er sjølvsagt hjå alle at denne smittsame CWD-typen ikkje er å finne i andre område enn Nordfjella sone 1.

Les artikkelen til Benestad og Hopp her.

villrein.no – Kjell Bitustøyl