diverse | Villrein

Slutt på kontrollkort i villreinjakta?

Miljødirektoratet ynskjer å oppheve § 30 om kontrollkort i forskrift om forvaltning av hjortevilt. Illustrasjonsfoto: Anders Mossing

Miljødirektoratet sender i desse dagar ut eit nytt forslag på høyring om å oppheve § 30 “kontrollkortordning for villreinjakt”. Forskrifta høyrer inn under forvaltninga av hjortevilt og er ei eldre ordning som Miljødirektoratet no meiner er overflødig etter som andre eksisterande ordningar er tilstrekkelege.

Bakgrunnen for ordninga med kontrollkort for villreinjakt var å sikre god rapportering frå villreinjakta. Direktoratet meiner at elektroniske løysingar og andre eksisterande ordningar av i dag kan vera med på å forenkle rapporteringa for villreinjegerar. I den eksisterande innarbeidde ordninga må dei same opplysningane rapporterast tre stader: på merkelappen, på kontrollkortet og på “Sett og skutt”, www.settogskutt.no. I tillegg blir det sendt inn fellingsrapport frå ein representant for valdet.

Tillit til jegerstanden
Via “Sett og skutt” får andre aktørar i villreinforvaltninga greie på informasjon om jakta, ifylgje Miljødirektoratet, som òg legg vekt på at tilliten til dagens villreinjegerar er slik at det er liten grunn til å bekymre seg for ulovleg jakt. Ein har rett og slett såpass tru på at sjølv om fjerninga av kontrollkortet vil redusere kontrollen av felte dyr, vil ikkje systemet bli utnytta og med det trur heller ikkje direktoratet at dette vil vera negativt for villreinbestandane. Denne tilliten byggjer på det faktum at opplæring av villreinjegerar, haldningar og jegermoral har blitt langt betre enn kva som var tilfelle då ordninga blei innført. Ei oppheving av §30 vil overlate meir til den einskilde jaktrettshavar om der skal førast kontroll og korleis denne kontrollen skal utførast i høve til riktig tal og kategori felte dyr i valdet, heiter det.

Årsak: digitalisering
Som på mange andre samfunnsområde har digitaliseringa no også kome til villreinsektoren. Stikkord er fornying, forenkling og forbetring av offentleg sektor. Talet på papirskjema skal fasast ut, og planen er å få til ei betre og meir presis datainnsamling som vil kunne vera ein fordel for alle delar av hjorteviltforvaltninga, heiter det i framlegget frå Miljødirektoratet.

Framlegget blir no sendt ut på høyring til alle relevante instansar, høyringsfrist er 15. mars 2018. Last ned framlegget her.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Dei fyrste sportsjegerane

diverse

Lordehytta i Folarskardet. Unglordens mest trufaste ven og hjelpesmann Lars Lein sit framfor hytta han fekk bygt for Unglorden, Charles John S. G. Canning, i 1880. Foto: Børresen 1908, utlånt av Hol bygdearkiv

Dei fyrste sportsjegerane i Noreg kom frå Storbritania. Den aller fyrste som har skrive om sportsjakt på rein er engelskmannen William Bilton. På bakgrunn av to turar til Noreg på reinsjakt i Rondane, gav han i 1840-åra ut ei bok der han fortel om desse turane. Seinare skulle det bli mange fleire jegerar. Ein familie som har sett mange spor etter seg i så måte er Lordane Garvagh frå Nord-Irland, dei var òg mellom dei fyrste.

Ein av dei mest kjende minna om Garvagh-lordane er Lordehytta i Folarskardet i Hallingskarvet. Steinbua er frå 1880 og det var “Unglorden” Charles John S. G. Canning (f.1852) som fekk sett opp denne bua, byggmeister var fjellførar og jeger Lars Lein frå Hallingdal. Men dette var slett ikkje den fyrste hytta desse lordane fekk bygd. Grunnen til denne hyttebygginga var enkel, hyttene blei sett opp nærast mogleg reinstrekka slik at det skulle bli enkelt å jakte. Det var “Gamlelorden”, Charles Henry S. G. Canning (1826-1871) som fekk sett opp den fyrste hytta i desse fjellområda, Flatnoshytta på Aurlandsida av det me i dag kallar Nordfjella. Her var det eit uvanleg godt reinstrekk.

Frå Folarskardet mot nord, Lordehytta ligg så vidt over kanten ca i midten av biletet. I bakgrunnen ser me inn i Nordfjella, blant anna Reineskarvet. Foto: Kjell Bitustøyl

Til Rondane fyrst
Før han kom Aurlandsfjella og det som no blir kalla Skarvheimen, jakta Gamlelorden i Rondane, dette var så tidleg som i 1850-åra. Dei engelske lordane som etter kvart kom til Rondane for å jakte rein, blir rekna som dei fyrste turistane i dette området. Og som vanleg var på denne tida, hadde dei med seg lokale jaktfølgje og kjentmenn. Paul og Tor Rommundgård heitte dei som var med Gamlelorden. Lorden fekk bygd seg tre steinbuer i området, i 1859-60, Tor Øygarden frå Sel sette opp desse buene, det var Høgeloftbua, Ljosåbua og Garvaghbua/Gråhøbua.

Øydela jakta
Men mange var skeptiske til måten engelskmennene dreiv jakt på. Dette var ei tid då jakta ikkje var regulert og ein kunne jakte til alle årstider, og hyttene gjorde det mogleg å jakte midt i reinstrekket. Forfattar J. A. Friis meiner at ein på denne måten øydela jakta. Engelskmennene hadde skote ein heil del dyr dei fyrste åra, “saa ledes at det nu er en sjeldenhet å finne reinsdyr der”, skriv Friis i 1876. Og etter at det hadde minka med rein i Rondane, flytte lordane seg til “Hardangerfjellene og begynte med hyttebyggeri der”, skriv Friis. Han kritiserer sterkt denne forma for jakt: “Å skjule sig i en hytte like ved reinens vei og skyte fra denne eller ved bare å gå noen skritt fra den, er en ugentlemansmessig måte å komme reinen til livs på, som ikke fortener navn av sport eller jakt.”

Sankt Pål
Gamlelorden fekk bygd 5-6 hytter i Skarvheimen, alle svært godt plasserte i høve til reinstrekka. Og trass i at denne sportsjakta blei kritisert av fleire, fekk Gamlelorden eit godt ord på seg, han var raus mot alle og einkvar han kom i kontakt med. Fjelltoppen Sankt Pål (Sankt Paul) ved Finse har namnet sitt frå Gamlelorden, etter at han hadde sett toppen i kveldssol, noko som minna han om kyrkja St. Paul katedralen i London.

Unglorden
Unglorden fortsette i fotefara til faren, men han skulle òg koma til å få andre interesser, han blei blant anna reineigar ein periode, i 1880 blir han medeigar med 100 dyr i flokken til “Raggsteindalen tamrenhjord” saman med blant andre Lars Lein. Elles handlar soga om Unglorden om mykje anna enn jakt, han heldt seg mykje i Lordehytta i Folarskardet, her blei det klyvja opp dyr vin, champagne og hermetikk. Og boksamlinga i bua skal ha vore omfattande.

Motstanden aukar
Det høyrer med til denne soga at sjølv om dei engelske jegerane på eit tidleg stadium blei eit førebilete for mange norske sportsjegerar, auka motstanden etter kvart mot eit stigande tal utanlandske jegerar, både engelske og tyske. Ein var redd for at utlendingane skulle overby dei norske i konkurransen om dei beste jaktterrenga. At det fleire stader blei jakta så hardt at villreinstammene nesten blei utrydda, er ein kjennsgjerning, og mange utlendingar fekk ord på seg for å ha ein svært låg jaktmoral. Når det er sagt kom sjølvsagt jakta utført av bygdefolks òg inn som ein faktor. For sjølv om dei norske jegerane kunne vera dyktige jegerar, kan ein vel heller ikkje sei at dei hadde ein plettfri vandel. Skilnaden gjekk meir på at bygdejegerane fyrst og fremst dreiv med matauk.

Alt stoff i denne artikkelen er henta frå Knut Medhus og Eivind Østbye si bok “Lordane Garvagh – pionerar i fjella våre.”

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Kartfortelling om fokusområder

diverse

Skjermdump fra et av de interaktive kartene i historien. Figur: Norsk villreinsenter

“Fokusområder” er et begrep vi har valgt å bruke om særlige sårbare villreinareal, der det er konflikter mellom hensynet til villrein og menneskelig utbygging/aktivitet. I de norske villreinområdene er det identifisert flere titalls slike områder. Hva kan gjøres?

Disse områdene er i all hovedsak identifisert gjennom brukerstyrte forsknings- og utviklingsprosjekter (FoU), så som GPS-merkeprosjekter, og målsetningen er at man gjennom målstyrt/adaptiv forvaltning på sikt kan løse noen av konfliktene. I denne historien forteller vi mer om hvordan vi definerer et fokusområde i villreinsammenheng, hvor de er og hva som er bakgrunn for det enkelte området.

Historien bruker en kombinasjon av bilder, video, tekst og interaktive kart. I de interaktive kartene kan du blant annet zoome deg inn på “ditt” villreinområde og se igjennom de ulike fokusområdene som er identifisert. Trykker du på kartobjekter får du opp mer informasjon, og du kan blant annet laste ned relevante rapporter.

Målsetningen er at det skal lages detaljerte historier for hvert enkelt fokusområde. Disse vil bygges inn i denne overbyggende historien. Vi vil selvsagt si ifra når de enkelte er på plass. God fornøyelse!

Klikk her for hele historien eller ta en sniktitt under.

villrein.no – Anders Mossing

Informasjonsmøter om GPS-merking

diverse

Brattefjell-Vindeggen-rein skal no for fyrste gong GPS-merkast. Dette er dyr på vinterbeite på Månelibrotet, lengst nord i området. Foto: Kjell Bitustøyl

Roy Andersen frå Norsk insitutt for naturforskning og Lena Romtveit frå Norsk villreinsenter skal halde to informasjonsmøte om eit nytt GPS-merkingsprosjekt for villrein i Brattefjell-Vindeggen og Setesdals Austhei. Dei lokale villreinutvala vil vera vertskap for informasjonsmøta.

Det er fyrste gong GPS-merking skal takast i bruk i villreinområdet Brattefjell-Vindeggen, medan det tidlegare har vore GPS-merking i eit visst omfang på Setesdal Austhei. Informasjonsmøtet for Brattefjell-Vindeggen skal haldast på Lien Fjellgard i Svartdal onsdag den 31. januar frå kl 18.00 til 21.00, medan informasjonsmøtet for Setesdal Austhei skal haldast på Bjåen 1. februar frå klokka 10.00 til 14.00 med innlagd lunsj.

Viktige tema for møta vil vera kunnskap og nytteverdi av GPS-merking i norske villreinområde og GPS-merking i praksis: Kva det inneber i høve til løyve, arbeidsmåtar og erfaringar. Det vil bli orientert om tilsvarande merkeprosjekt i andre område og erfaringar frå desse i høve til datainnsamling, drift og organisering. Og det vil sjølvsagt vera ope for spørsmål og drøfting.

Møta er opne for alle rettighetshavarar innafor villreinområda. I tillegg inviterast representantar frå aktuelle kommunar og verneområdestyre.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing/Lena Romtveit

Villrein stoppa vindkraft i Setesdal

diverse

Villrein var hovedargumentasjon i OED's avslag om vindkraft i Setesdal Austhei. Foto: Anders Mossing — Villrein var hovedargumentasjon i OED’s avslag om vindkraft i Setesdal Austhei. Foto: Anders Mossing

Den planlagte vindkraftutbygginga som Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) hadde gjeve grønt lys for ved Hovatn i Bygland på Setesdal Austhei, blir ikkje noko av. Med villreinen som viktigaste grunngjeving har Olje-og energidepartementet (OED) teke omsyn til klagene og innvendingane som har kome frå fleire hald og avslått søknaden frå Hovatn Aust Vindkraftverk AS.

Det var i oktober 2014 at Hovatn Aust Vindkraftverk AS søkte om konsesjon for å bygge, eige og drive Hovatn Aust vindkraftverk. I juni 2016 kom eit positivt svar frå NVE, konsesjon blei gjeve til eit vindkraftverk fordelt på to delområde som er plassert på fjellformasjonane Gnuldrehei-Stavtjørnheii og Reiskvæven-Rosstjørnfjelli aust for Hovatn i Bygland kommune.

Mange klager
Klager og innvendingar mot vindkraftplanane kom frå både einskildpersonar og organisasjonar, blant andre villreinnemnda for Setesdalsområdet, Forum for natur og friluftsliv Agder, Naturvernforbundet i Vest-Agder, Norges Miljøvernforbund og Arbeidsgruppa mot vindparkar i Setesdal. Hovudinnvendinga frå klagarane var at utbygginga vil føre til større skadeverknader for villreinen i området enn det NVE har lagt til grunn.

Fylkesmannen i Aust-Agder fremja òg innvending mot planane og viste til at heile planområdet ligg innanfor nasjonalt villreinområde i Heiplanen og er i strid med nasjonale mål om å sikre villreinens leveområde.

Olje- og energidepartementet
I grunngjevinga for avslaget til OED, der fordelar og ulemper ved ei slik utbygging blei vekta mot kvarandre, heiter det at departementet har lagt stor vekt på omsynet til villreinen. I konsekvensutgreiinga som omhandla villrein meinte ein at reinen i liten grad brukte det planlagde utbyggingsområdet, og støttet seg blant anna til posisjonar frå GPS-merka dyr. Departementet skriv i avslaget at dei merka seg at Fylkesmannen, Miljødirektoratet og villreinnemnda ikkje er samde i det. Dei følger også opp villreinnemndas argumenter for at villreinen skifter i bruken av beiteområda, slik at om eit område står urørt eller er mindre bruk i noko tid, kan dette området på ny takast i bruk og bli eit viktig beiteområde for villreinen. Her blei elles den samla belastninga på dette området òg lagt til grunn, med hyttebygging og annan infrastruktur.

Heiplanen viktig
I den endelege grunngjevinga til OED viser ein til Heiplanen der det er presisert at villreinens interesser i nasjonalt villreinområde skal tilleggjast stor vekt ved arealforvalting og sakshandsaming av einskildtiltak. Det blir òg teke med at sanering av villrein i Nordfjella viser kor viktig det er å ta vare på tilstrekkeleg store intakte villreinområde.

I tillegg til villreinen blei òg omsynet til hubro lagt til grunn for vedtaket. Departementet viser slik til naturmangfaldloven og den samla belastninga som eit økosystem blir utsett for.
Les heile brevet fra OED her.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Nordfjella: daglege rapportar på nett

diverse

Alt arbeid dokumenterast og gjerast tilgjengeleg for offentlegheita. Illustrasjonsfoto: Petter Braaten/SNO

Dei tre fellingsleiarane i Statens naturoppsyn (SNO) som står i spissen for nedskytinga av villreinen i Nordfjella sone 2 byter på å lage rapportar frå det som skjer kvar dag. Petter Braaten er òg operativ leiar, dei to andre fellingsleiarane er Knut Nylend og Tord Bretten. – Det skal vera mest mogleg openheit omkring det me driv med, seier Braaten.

Det er hjorteviltportalen som formidlar daglege rapportar frå Nordfjella, det vil seie ein logg for kvar dag (kan vera forsinking i nokon tilfelle). Og sjeldan har vel publikum hatt eit slikt høve til innsyn i ein aksjon sett i verk av statlege styresmakter. Her får du greie på kor mange dyr av ulike slag som blir felt kvar dag, kor mange som er på jobb den dagen, kor mange km på snøskuter ein har køyrt, talet på skot som har blitt uløyst, vêr- og føreforhold osv.

Petter Braaten fortel at det ligg inne ei forseinking på tre timar av tekniske årsaker i høve til når opplysningane er loggført.
– Det er fellingsleiaren som er på vakt som har det fulle og heile ansvaret for å føre denne loggen kvar kveld, seier Braaten. Kvart lag med sin fellingsleiar er på jobb ei veke, så kjem eit nytt lag og etter nok ei veke kjem det tredje laget.

NRK lagar program
I tillegg til den daglege loggen har NRK-TV dels fylgd jegerane for å lage ein dokumentar om det som skjer i Nordfjella no. Dette programmet er planlagt sendt 27. mars. I høve til kva som vil bli vist på fjernsyn og ikkje, seier Braaten at på same måten som det er ulike måtar til dømes å vise ein fødsel på, så vil det òg vera ulike måtar å få fram kva som skjer når jaktlaget er i sving og elles korleis saneringsprosessen i Nordfjella artar seg.

Nødvendig oppdrag
Sjølv ser Braaten på dette som eit nødvendig oppdrag som dei som profesjonelle jegerar er sette til å gjennomføre. Samtidig seier han i eit intervju med avisa Hallingdølen at “Det kjennest rart å gjera denne jobben og tenke på at om ei stund skal det ikkje vera att rein her. Det er så djuptgåande jævlig, at eg veit ikkje kva.”

Det har naturleg nok kome og kjem stadig kommentarar frå folk som er kritiske til det som skjer og metoden som blir brukt. Men Braaten fortel at han har sett lite til gode framlegg om korleis dei alternativt skulle ha gjort dette. Han gjev uttrykk for at folk gjerne må ta kontakt om dei har gode idear.

Ikkje berre publikum
Knut Nylend er ein erfaren jeger frå mange ulike profesjonelle jegeroppdrag, ikkje minst var han, saman med den tredje fellingsleiaren Tord Bretten, med på det store uttaket av rein på Sør-Georgia for 4-5 år sidan, også her var SNO sterkt involvert. Han fortel at å føre ein slik logg er uproblematisk og at det er svært viktig i denne samanhengen at jobben som blir utført skal vera mest mogleg transparent. Han supplerer Braaten med å fortelje at dei i tillegg til “publikum” òg skal informere forvaltningssystemet. Miljødirektoratet og Mattilsynet har difor blitt einige om at loggføringa frå Nordfjella skal vera tilgjengeleg for alle.
– Mattilsynet fører tilsyn med både felling, dyras kondisjon og prøvetaking ved tilsyn i prøvetakingshallen på Hemsedalsfjellet. Mattilsynet er også tidvis med jegerane inn i fjellet for å få ein større innsikt i korleis sjølve jaktinga går føre seg, fortel Nylend. Dei legg også ut eigne tilsynsrapportar knytt til dyrevelferd. Dei kan du lese her.

Bruk av helikopter
At SNO nyleg fann det nødvendig å ty til bruk av helikopter for å skyte 22 dyr som var i ferd med å nærme seg grensa mellom sone 1 og sone 2, ser Nylend på som einaste moglege utgang av denne situasjonen. På grunn av uversmeldingar ville alternativet ha vore, dersom ein hadde venta til neste jaktlag skulle koma på, at ein hadde risikert at villreinflokken i ly av uveret hadde kryssa over og blanda seg med flokkane i sone 2.
– Då hadde det verkeleg vore ein alvorleg situasjon, seier Nylend.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Nasjonal ramme for vindkraft

diverse

Kva område skal sparast for framtidig utbygging av vindkraft i Noreg? Dette er eit viktig tema som kjem til å bli drøfta i næraste framtid. Her vil òg villreinområda koma i søkelyset. Ein rapport om villrein og vindkraft utarbeidd av Miljødirektoratet er venta i løpet av februar 2018.

“Nasjonal ramme for vindkraft” er eit prosjekt der Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) våren 2017 på oppdrag av Olje- og energidepartementet (OED) er bedt om å utarbeide eit forslag til nasjonal ramme for vindkraftutbygging på land. Saka handlar om kva for areal som kan ligge best til rette for landbasert vindkraft her i landet. Del 1 av prosjektet handler om metodikk og arbeidsform, inkludert bl. a. «konsekvensutredninger» og skulle vera avslutta i løpet av 2017. Del 1 er noko forsinka, men forventast klart i løpet av kort tid. Del 2 handlar om hovudleveransen med konkrete framlegg for eigna område for vindkraftutbygging på land vist på kart. Del 2 skal leverast departementet innan 31.12.2018. «Arbeidet skal gjøres tilgjengelig for en offentlig høring» står det i oppdragsbrevet frå departementet til NVE.

Villrein og vindkraft
Miljødirektoratet har fått i oppgåve å greie ut korleis denne kartlegginga vil kunne slå ut for ulike dyreartar, landskap, naturtypar og friluftsliv sin del. Her finn me villreinen med eit eige underprosjekt. Det er venta at det vil liggje føre ein rapport om villrein og vindkraft frå Miljødirektoratet i løpet av februar 2018.

Det er elles gjennomført fleire forsknings- og utredningsprosjekt dei seinare åra som har sett på moglege effektar av vindkraft på tamrein. Erfaringane frå desse prosjekta blei oppsummera i ei synteserapport frå Norsk institutt for naturforskning i 2017. Rapporten finn du her.

Dialoggruppe
Fleire aktørar har engasjert seg i denne saka. I august 2017 møttest representantar frå desse aktørane: Norsk Ornitologisk Forening, Norges Jeger og Fiskerforbund, World Wildlife Fund, Den Norske Turistforening, miljøorganisasjonen SABIMA og Norges Naturvernforbund. I tillegg deltok Miljødirektoratet og NVE som hadde invitert til dette dialogmøtet. Organisasjonane som var invitert la vekt på at vekting av interesser vil vera svært sentralt. Og at sluttproduktet i tillegg til eigna område for vindkraftutbygging òg bør vise og forklare også dei områda som er ekskludert frå utbygging. Organisasjonane la òg vekt på at det bør gjennomførast regionale innspelsmøte, som ein del av metodikk og arbeidsform, altså relatert til del 1 av prosjektet.

Frå NVE blei det presisert at deira leveranse til OED skal vera eit fagleg råd, ikkje ein fasit korleis utbygginga skal gå føre seg.

Legg vekt på konfliktdemping
I eit tidlegare innspel frå mange av dei same organisasjonane, frå april 2017, heiter det at ”en nasjonal ramme vil kunne være et viktig konfliktdempende tiltak, som sikrer en demokratisk prosess, hindrer utbygging i de mest sårbare naturområdene, og indikerer hvor det kan være akseptabelt å bygge ut, med tanke på naturmiljø, friluftsområder, eksisterende infrastruktur, nettilknyting og regionale energibehov.”
I same innspelet etterlyser organisasjonane at omgrepet konfliktdemping ikkje ser ut til å vera eit viktig formål med nasjonal ramme, slik det blir uttrykt av OED. Dei meiner med klar referanse til føringar gjort av Stortinget, at OED/NVE må rydde opp i eit misforhold mellom det som Stortinget har skrive og det oppdraget OED gjer.

Frå naturvernhald er det elles uttrykt ei oppriktig bekymring for desse planane, som mange meiner er eit grep for å frigjera enorme utmarksareal for utbygging av vindkraftanlegg.

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

Forslag til kvalitetsnorm

diverse

Ekspertgruppas anbefalinger til kvalitetsnorm for villrein er klar. Foto: Anders Mossing

En uavhengig ekspertgruppa oppnevnt av Miljødirektoratet har akkurat lagt fram forslag til kvalitetsnorm for villrein. Tidligere er slik norm kun utarbeidet for villaks.

Det var Stortinget som i forbindelse med behandling av naturmangfoldmeldingen i 2016 anmodet regjerning om å utarbeide en kvalitetsnorm for villrein. Slike normer er hjemlet i naturmangfoldloven og setter krav til miljøtilstanden, gjerne i form av minstekrav. De er retningsgivende, men det forventes at det igangsettes tiltak for å bedre miljøtilstanden dersom arten eller naturtypen det gjelder ikke når opp til de fastsatte kravene. Hittil er en slik kvalitetsnorm bare fastsatt for villaks.

Ekspertgruppa anbefaler
Ekspertgruppa har bestått av 13 personer som samlet representerer et bredt kompetanseområde, ledet av Norsk institutt for naturforskning (NINA). De har akkurat overlevert sitt faggrunnlag med forslag til Miljødirektoratet. Ekspertgruppa anbefaler “trafikklys-tankegang, dvs. at alle villreinområder skal vurderes i henhold til ulike parametre og gis fargene grønn (god tilstand), gul (middels tilstand) eller rød (dårlig tilstand). Anbefalingene er at slike vurderinger bør gjennomføres hvert femte år. God og middels tilstand anbefales godkjent, mens dårlig tilstand ikke er godkjent (se figur fra rapporten under).

Relevante forvaltningsmyndigheter skal, i henhold til naturmangfoldloven, identifisere tiltak dersom tilstanden ikke er godkjent. Ekspertgruppa anbefaler tre delnormer (se figur under) for å kunne måle kvaliteten på hvert villreinområde. Disse delnormene skal beskrive sentrale forhold knyttet til villreinens økologi og situasjonen i leveområdene. Den samlede klassifiseringen for området avgjøres av den delnormen som skårer dårligst på den tredelte skalaen, slik det er gjort i villaksnormen.

Grønt, gult eller rødt?
I ekspertgruppas forslag er det listet en rekke måleparametre og metoder for å avgjøre det enkelte villreinområdes “farge”. Blant annet:

Overvåking av slaktevekt hos kalver, kjønns- og alderssammensetning og kalveproduksjon utvides fra dagens seks overvåkingsområder til årlig datainnsamling i alle villreinområder.
Innsamling av genetiske prøver hvert 5. år.
Kartlegging av forekomst av alvorlige meldepliktige sykdommer, som skrantesjuke (CWD)
Årlig overvåking av lavbeitene gjennom satellittdata kombinert med bakkemålinger.
Kartlegge villreinens tilgang til viktige funksjonsområder gjennom året, og i hvilken grad inngrep og menneskelig aktivitet hindrer bruk av slike områder.
Kartlegge endret bruk av historisk viktige trekkpassasjer mellom funksjonsområder.

Last ned hele rapporten her.

Behov for tiltaksplaner
For de områder som blir klassifisert med dårlig tilstand foreslås det at det gjennomføres en analyse av ulike påvirkningsfaktorer for å klarlegge årsakene til dette. Slike analyser vil legge grunnlag for tiltaksplaner for å snu “trenden” og få områdene tilbake i middels eller god tilstand. I henhold til naturmangfoldloven skal slike tiltaksplaner utvikles i samråd med berørte sektormyndigheter.

Hva skjer videre?
Klima- og miljødepartementet har gitt Miljødirektoratet i oppdrag å gi sine vurderinger og tilrådninger til ekspertgruppas forslag, deretter å fremme forslag til forskrift med kommentarer. Målsetningen er at en slik forskrift skal på høring i løpet av sommeren og kunne fastsettes i løpet av høsten 2018.

Les mer: “Foreslår trafikklyssystem for villreinområder” (miljodirektoratet.no).

villrein.no – Anders Mossing

Snarefangst av villrein

diverse

Reinsnare frå Jukkasjärvi socken, Lappland, teikning av A. Wepsäläinen etter G. Ullenius.

I Lappland i Nord-Sverige finst ein tradisjon frå eldre tid med fangst av villrein ved hjelp av snare. Om denne metoden har vore i bruk i Noreg er ukjent.

Snarefangst av rype og hare er velkjent her i landet frå lang tid tilbake, og framleis er snarefangst av rype lovleg i einskilde område. Men tradisjon knytt til snarefangst av rein må me til Sverige for å finne. Og om denne fangstmetoden ikkje har blitt særleg utbreidd, fortel dette oss at det ikkje har mangla på kreative metodar når det gjeld å få tak dette ettertrakta viltet.

På presten og botanikaren Lars Laestadius (1800-1861) si tid, har det gått føre seg snarefangst av villrein i Lappland. I skildringa hans av denne snarefangsten handlar det om rein i skogsområde. Han fortel at samane kunne lage ei form for stengsel ved hjelp av felte tre med opningar her og der, og at ein i opningane sette opp snarer. Der finst eit nordsamisk ord for ei slik felle: àkkis. Fangstmetoden kunne altså vera å sette opp det som blir kalla ein “vildrenshage” i eit område der villreinen held seg eller utnytte eit naturleg stengsel av småskog på same måten. Stengselet kunne strekke over ein lengre avstand, og dyret sprang difor langsmed stengselet til det kom til ein opning, der det kunne gå fast i snara.

Ein annan har òg skildra dette, W. von Wright, i eit tidsskrift frå 1832: “Man söker upp en höjd med tät skog, och på sluttningen av denn höjd, där skogen är som tätast inrättar man ett stängsel av nedfällda träd på längden av själva branten. I dessa stängsel lämnas så öppningar där snarorna sätts ut. På vardera sidan av en sådan öppning sätter man stolpar, om det inte finns växande träd, och i dessa stolpar eller träd sätts så snaran fast så att den hålls i spänd ställning med fyra fästställen. Själva bindingen sker bara med ett grässtrå, som brister så snart djuret rör snaran. För at inte små renar skall springa igenom snaran utan att fastna, sätts två fina trådar i kors över den.”

Det finst til og med tradisjon for at samane kunne montere snarer i geviret til tamme reinsdyr når dei slost med villrein, i håp om at ein slik kunne fange inn ein villrein dersom denne vikla seg inn i snaretråden.

(Opplysingane og teikninga er henta frå boka “Jakt och fångst” (1995) av Rolf Kjellström)

villrein.no – Kjell Bitustøyl/Anders Mossing

God jul til våre lesere

diverse

Belyste rein-/hjortefigurer i Tromsø. Foto: Kjell Bitustøyl

Norsk villreinsenter og Villreinrådet i Norge ønsker med dette alle våre lesere en riktig god jul og et godt nyttår! Vi håper at www.villrein.no har vært til både glede og nytte i 2017, og at dere vil følge oss videre i 2018.

villrein.no – Anders Mossing